Autor wskazuje na grę-zabawę jako element kultury konstytutywny dla wielu jej dziedzin. Zabawa nie jest tu zwykłą rozrywką, lecz współzawodnictwem, rywalizacją, która z czasem przybrała instytucjonalne formy. Huizinga wynajduje nowe słowo "ludiek" na oznaczenie niuansów tego "ludycznego" charakteru ludzkiej kultury. Nie twierdzi, że kultura jest wprost "zabawą", lecz w subtelny sposób wywodzi z "ludycznych" poczynań człowieka najrozmaitsze zjawiska kulturowe - od wojny i prawa po naukę, poezję i sztukę. "Ludyczność" współokreśla kształt dzieła stworzonego przez homo faber.

Stefan Kisielewski - reakcjonista, którego myśl tworzyła wyłom w monolicie Peerelu - od lat 30. podążał swą odrębną drogą. Jego intelektualna autobiografia jest kompozycją tekstów wybranych z całej spuścizny: wystąpień prasowych, radiowych i sejmowych, dzieł pisarskich i dzienników, poufnych wypowiedzi - z listów, notatek, podsłuchów SB. Zestawienie ich obok siebie, w formie opowieści o całym życiu, ukazuje obraz Kisiela wolny od stereotypów - po raz pierwszy w pełnym wymiarze jego twarz, a nie maskę.Jestem entuzjastą opozycji jako takiej, uważam ją za niezwykle cenne i konstruktywne zjawisko społeczne, za klapę bezpieczeństwa i gwarancję zdrowego rozsądku, za głos sumienia i konieczny ferment, za znamię autentyczności i intensywności życia zbiorowego. [.] Każdy obraz składa się ze świateł i z cieni. Gdy wszyscy chcą być światłem, ja pragnę być cieniem: w ten sposób umożliwiam w ogóle to, że obraz będzie rzeczywiście obrazem.W odpowiedzi na ankietę tygodnika "Nowa Kultura", Kraków, kwiecień 1954Ja mam cierpliwość: przeczekałem Hitlera, Stalina, Gomułkę i pomniejszych, dlatego mam przywilej zamieszkiwania w Polsce. A jest to jeden z najciekawszych krajów świata, choć nie zawsze najsympatyczniejszych. I dla "literata" kopalnia tematów - chcę z niej czerpać do śmierci, choćby nikt nigdy nie miał tego czytać.W liście do Leopolda Tyrmanda, Paryż, 22 stycznia 1976